MÄ°GREN

Migren birçok semptomun eÅŸlik edebildiÄŸi kompleks bir hastalıktır. Çağımızda özellikle kadın hastalarda görülmek üzere giderek artmaktadır. Son istatistiklere göre her dört kiÅŸiden birinde görülmeye baÅŸlamaktadır. Hatta çocuklarda bile görülme sıklığı her gecen gün artmaktadır. Ailede ebeveynlerinde biri migren ise çocukta görülme olasılığı %50'dir. EÄŸer iki ebeveyn de migren ise çocukta görülme olasılığı %75’tir. Beni tanıdığınız üzere tabi ki bunun da altındaki en büyük nedenlerden biri toksisite diyeceÄŸim; Maalesef öyle (her 10 hastalıktan 8'inin nedeni neredeyse bu ÅŸekilde) Dolayısıyla Migrenin de tedavisi size yıllardır sunulduÄŸu üzere bir aÄŸrı kesici al ÅŸeklinde deÄŸil. Hastanın hayat tarzını bastan gözden geçirmesi ve migren tetikleyici gıdaları hayatından çıkarması, vücuttaki kronik inflamasyonu tedavi etmesi (patagenezini aÅŸağıda anlattığımda inflamasyonu tedavi etmenin önemini de anlayacaksınız.) gerekmektedir. Belki biraz emek isteyen belki biraz meÅŸakkatli bir yol ama zaman ile tüm ÅŸikâyetler ortadan kaybolabilmektedir. Bazı hastalarımda çok kısa sürede (3 ay civarı) bazı hastalarımda da daha uzun sürelerde sonuca ulaşıyorum migren yönetiminde. Bunun nedeni kiÅŸinin vücudundaki toksin yükünün, kronik inflamasyonun derecesinin, kiÅŸinin yaÅŸam deÄŸiÅŸikliklerine adaptasyonun farklı olmasıdır. Ama biraz emek biraz sabır ile bu aÄŸrılardan kurtulmanız mümkün; aÄŸrıların sıklığını ÅŸiddetini azaltmanız mümkün. O zaman migrenle alakalı yazımıza baÅŸlayalım...

Migren nasıl oluÅŸuyor? Alttaki fizyopatoloji nedir? 

Kabataslak biraz bahsedelim ki birazdan yer yer belirteceğimiz noktalar daha iyi anlaşılabilsin;

1-Vücutta kronik inflamasyon sonucu bozulan bağırsak yapısı; Bağırsak ve bağışıklık hücrelerinden mediyatörler salgılanır ve bağırsak geçirgenliÄŸi oluÅŸur. (Bağırsakta bu geçirgenliÄŸe neden olan ÅŸey zonulin ve oklidin proteinleridir. Bu proteinler glüten gibi hassasiyetli proteinlerle karşılaÅŸtıklarında salgılanır ve bu da bağırsak hücreleri arası geçirgen noktaları acar ve bağırsak geçirgenliÄŸine neden olur. Aynı moleküller kan dolaşımına katılınca kan beyin bariyerinde de benzer mekanizma ile bu bariyerin geçirgenliÄŸine neden olur.)
2-Bağırsak geçirgenliÄŸini bozan moleküller kana geçtiÄŸinde kan beyin bariyerini de bozararak beyinde bir geçirgenliÄŸe neden olur.
3-Beyin zarındaki trigenimal sinir uçlarından mediyatörler salınır ve inflamatatuar süreç tetiklenir.
4-Bu salınan mediyatörlerin trigeminal siniri de uyarmasıyla beyin damarlarında spazm oluÅŸur ve sonrasında vasküler sistem daha da geniÅŸler (trigeminovasküler sistem) 
5-Trigeminovasküler sistem uyarılarak migren belirtileri oluÅŸur; Zonklama, baÅŸ aÄŸrısı, görme sorunları, bulantı, kusma. 

Burada nöratransmitterlerin yolları genelde ÅŸu ÅŸekildedir;

• Migren tetikleyici bir uyarı geldiÄŸinde beyin hücrelerinden nöratransmitter salgılanır. (CGRP; Calcitonin Gene Related Peptid  ve Substance P )
• Bu nörotransmitterler beyinde kan akşını, ÅŸiÅŸmeyi ve inflamasyonu arttırır.
• Sinir hücreleri beynin diÄŸer bölümlerine bu uyarıyı aktarır ve aÄŸrı hissedilir.

MÄ°GREN SEMPTOMLARI NELERDÄ°R?

• BaÅŸ aÄŸrısı (temel semptom)
• Bulantı
• Görüntü bulanıklığı
• Işığa hassasiyet
• Sese hassasiyet
• Kokuya hassasiyet
• Kusma vb. durumlar görülebilir. 

Bu ÅŸikâyetlerden bir tanesi ya da birden çoÄŸunu aynı anda yasayabilirsiniz, burada yazmayan baÅŸka kiÅŸiye özel ÅŸikâyetlerde belirtilmiÅŸtir. Migren genelde ataklarla gelen bir ÅŸikâyet olduÄŸundan özellikle bu atakları tetikleyici nedenlere dikkat etmemiz gerekmektedir.

MÄ°GREN ATAKLARI NE KADAR SÜRÜYOR?

Migren atakları 4 saat ile 72 saat arası sürebilir. ÇoÄŸu kiÅŸi ataklar arasında belirti hissetmese de bazı hastalar minimal semptomları ataklar arasında yasayabilir.

MÄ°GREN ÇEŞİTLERÄ° NELERDÄ°R?

Peki, migren tek çeÅŸit mi? Herkeste aynı ÅŸekilde ataklar oluÅŸmuyor. Bu yüzden de sınıflama yöntemine giriyoruz. Çok ayrıntıya girmeden tanı kriterlerine kabataslak sınıflarından bahsedeceÄŸim size.
En sık kullanılan sınıflandırma çeÅŸidi migreni bu ÅŸekilde ikiye ayırmaktır;
1-    Auralı migren 
2-    Aurasız migren 
Ama ayrıntılı olarak migren alt dalları ÅŸeklinde ilerlersek ÅŸöyle bir sınıflandırma da bulunmaktadır;
1-AURASIZ MÄ°GREN= Migren vakalarının %70-80 civarı bu tiptir. Aurasız migren süresi 4 saatten baslar. Tedavi edilmez ise 3 güne kadar uzayabilir. 
Ağrı genelde tek taraflıdır. Zonklama ve nabız atışı şeklinde sanki damarınız atıyormuş gibi hissedilebilir. Kusma ve ishal eşlik edebilir. Ses ve ışık hassasiyeti olabilir.
2- AURALI MÄ°GREN= Aura migrenin nörolojik bir semptomudur. Migren atağı esnasında ya da öncesinde gelen semptomlardır. Genelde görsel sorunlar ÅŸeklindedir. Aura 5-20 dakikadan baÅŸlayarak daha da uzun sürebilir ama genelde 1 saatten azdır.

• Görsel sıkıntılar= Görüntüde noktalanma, renkli noktalar görme, yıldızlar ya da parlaklıklar görme, gözlerde flaÅŸ ışığı seklinde görüntüler görme, zik zak çizgiler görme, geçici körlük ÅŸeklinde olabilir.
• Görsel sıkıntılar dışında hissizlik ya da karıncalanma, ellerde ve bacaklarda iÄŸnelenme hissi, vücudun bir tarafında hissizlik, baÅŸ dönmesi, vertigo hissi olabilir. Bazı kiÅŸilerde konuÅŸma yeteneÄŸi, hafıza etkilenebilir.

AURALI MÄ°GRENÄ°N ALT DALLARI

• Beyin sapı etkileÅŸimli auralı migren
• Hemiplejik migren; Felce benzer ÅŸikâyetler oluÅŸur, tek taraflı güçsüzlük ve his kaybı ya da karıncalanma hissi oluÅŸur.
• Retinal migren; Geçici görme kaybı yaÅŸanan migrendir.

KRONÄ°K MÄ°GREN 

Günlük kronik baÅŸ aÄŸrılarına verilen isimdir. Uluslararası BaÅŸ AÄŸrısı BirliÄŸi bir ay içinde 15’den fazla baÅŸ aÄŸrısı geçirmek ve toplam 3 aylık periyotta da bu aÄŸrıların en az 8’inin migren aÄŸrısı ÅŸeklinde olmasını kronik migren baÅŸ aÄŸrısı olarak tanımlamaktadır.

MENSTURAL MÄ°GREN

Menstural dönemde östrojen seviyelerinin düÅŸmesi ile birlikte adetin ilk 2 günü salgılanan prostoglandinlerin neden olduÄŸu düÅŸünülmektedir. Menstural migren toplumdaki kadınların %10’unu etkilemektedir. Åžikâyetler adetten 2 gün önce baÅŸlayıp âdetin ilk 3 günü içerisinde görülmektedir.

VERTÄ°GOLU MÄ°GREN

Migren ile vertigonun aynı anda görülmesidir.

ABDOMÄ°NAL MÄ°GREN 

ÇoÄŸunlukla çocuklarda görülür.

DÖNGÜSEL KUSMA SENDROMU

Migrenle baÄŸlantısı olduÄŸu düÅŸünülmektedir.
 

FAZLA Ä°LAÇ KULLANIMI KAYNAKLI BAÅž AÄžRISI ( Medication Overuse Headache-MOH)

Ayda 10-15’ten fazla ilaç kullanılan baÅŸ aÄŸrılarında oluÅŸan durumdur. AteÅŸi söndürmeye çalışırken daha da besleme sendromu olarak da bilinir. Daha çok advil-aspirin-parasetamol kullanıcılarında görülür ama diÄŸer aÄŸrı kesicilerde de kaydedilmiÅŸtir. DiÄŸer baÅŸ aÄŸrıları (migren ile ayırıcı tanı yapılamayanlar.)

Migren altındaki nedenler tam olarak bilinmemektedir. Bazı insanların genetik olarak migrene daha yatkın olduÄŸu düÅŸünülmektedir.
*Bazıları neden, bazıları ise aslında tetikleyici olmak üzere migrenin birçok nedeni olabilir. Aslında migren oluÅŸumu bana göre, bu sayacağımız nedenlerin birden fazlasının bir arada bulunarak vücut dengesinin bozulması, inflamasyon oluÅŸması ve bunun sonucunda semptomların oluÅŸmasıdır.

MÄ°GREN NEDENLERÄ° GENEL OLARAK

•    Beyin sarsıntısı
•    Menenjit
•    Felç, inme
•    Geçici iskemik atak
•    Beyin anevrizması, 
•    Beyin tümörü, beyin kisti ya da mikrokist
•    Mikro geçici iskemik atak
•    Engellenen boyun sinirleri
•    Ebstein barr virüsü ve zona, herpes ailesi diÄŸer virüsler
•    Sinüs baÄŸlantılı migrenler
•    Çevresel toksinler ***
•    Amonyak geçirgenliÄŸi***
•    Elektrolit yetersizliÄŸi***
•    Stres***
•    Mensturel döngü *** (hormonel denge nedeniyle)
•    Uyku bozuklukları ***
•    Ağır metaller ***
•    Hormonal deÄŸiÅŸiklikler
•    Oral kontraseptif kullanımı (doÄŸum kontrol hapları)
•    Uykusuzluk
•    Alkol
•    Obezite
•    Küf maruziyeti

FONKSÄ°YONEL VE PATOFÄ°ZYOLOJÄ°K BAKIÅž AÇISIYLA  MÄ°GREN NEDENLERÄ°

1-Dizbiyozis ve geçirgen bağırsak
2-Kronik stres
3-Hareketsizlik (egzersiz, seratonin dengesi)
4-Vitamin ve mineral eksiklikleri
5-Gıda katkıları, kronik toksisite
6- Beyin geçirgenliÄŸi
7-Uyku sorunları
8-Beslenme hataları
9-Histamin intoleransı, gıda intoleransları
10-Metilasyon sorunları
11-Ruhsal sistem sorunları

MÄ°GRENDE EN SIK KARSILASILAN EKSÄ°KLER 

1-VÄ°TAMÄ°N B12
2-VÄ°TAMÄ°N B2
3-FOLAT
4-MAGNEZYUM
5- D VÄ°TAMÄ°NÄ°

Migrene yaklaşırken yukarıda saydığım tüm nedenlere ve patofizyolojiye odaklanıyorum ama benim için en önemli üç sistem bu hastalıkta bağırsaklar, karaciÄŸer, lenfatik sistem ÅŸeklindedir. Bu üç iÅŸleyiÅŸe öncelikli olarak odaklanmak oldukça faydalıdır.

MÄ°GREN VE BESLENME

Son zamanlarda beslenme ile migren arasındaki baÄŸlantıyı ortaya koyacak çalışmalar giderek artmaktadır. AÅŸağıda sayacağımız gıdalar migrenin tetikleyicisi ya da nedeni olma ihtimali yüksektir.
Migreniniz var ise uzak durulması gereken gıdalar;

1-Gluten
2-Süt ürünlerinin hepsi, özellikle peynir, yoÄŸurt. (Sütü direkt sade süt olarak asla tüketmeyiniz diye başınızın etini yiyorum.)
3-Yumurta 
4-Et (özellikle sosis-salam-hotdogs-tütsülenmiÅŸ etler gibi iÅŸlenmiÅŸ etler )
5-Mayalı yiyecekler
6-Tuz (MSG= Monosodyumglutamat)
7-Yağlı ve kızartılmış yiyecekler, yağlı beslenme
8-Katkı maddeleri (gıda boyaları)
9-Alkol (özellikle ÅŸarap ve bira; neden çünkü hem maya hem glüten faktörü var.)
10-Çikolata (çoÄŸunuzun burada aÄŸladığını hissediyorum. Evet, biz de kendi tatlılarımızı yaparız meyvelerle ne yapalım… )
11-Asitli meyveler (Açıkçası asitli meyveleri diÄŸer meyvelerle karıştırmadığınız sürece ve tek başına yediÄŸiniz sürece sorun yok. Yapılan çalışmada kiÅŸilere oldukça yüksek oranda asitli meyve yedirilmiÅŸ, ki bu benim de asla önerdiÄŸim bir ÅŸey deÄŸil.)
12-Fındık, fıstık, ceviz, badem, kaju
13-Dondurma, dondurulmuş gıdalar
14-Konserve her türlü yiyecek
15-Aspartam, nitritler, sülfatlar
16-Bazı baklagiller 
17-Kafein içeren gıdalar (kola, kahve, yeÅŸil çay, çay)
18-Kafein yoksunluÄŸu 
19-Domates
20-SoÄŸan
21-Mısır
Yalnız burada dikkatinizi çekmek istiyorum yukarıda saydığımız katkı maddeleri ve kimyasal içeren gıdalar kesinlikle hayatınızda olmamalı ama diÄŸer gıdalar sizde tetikleyici etki gösterebilir de göstermeyebilir de. Mesela soÄŸan oldukça saÄŸlıklı bir gıdadır bu gıda size kesinlikle kötü geliyor demek deÄŸildir, sizde intolerans tablosu oluÅŸturabilir ya da migreninizi tetikleyebilir ama size iyi de gelebilir. Ben genelde 1-2 ay  yapılan bir eleminasyon sonrası bu gıdaları vücuda yavaÅŸ yavaÅŸ tanıtarak kendi yanıtlarınızı görme taraftarıyım. Unutmayın her birey farklıdır ve her bireyde gıdaların etkisi farklıdır. Listeyi görüp panik olmak yerine bilinçli bir ÅŸekilde ilerleyerek eliminasyonunuzu yaparak çok güzel sonuçlara ulaÅŸabilirsiniz. Ayrıca listede sebzeler ve meyveler yok yani beslenmenizde bunlara ağırlık vermek size oldukça iyi gelecektir.

NOT: Gıdalardaki bu hassasiyet çoÄŸu zaman gıda intoleransı ÅŸeklinde adlandırılıyor. Asıl sorun gıdalardaki kimyasallar. (Bakınız yukarıda ne demiÅŸtik toksisite) genelde bu tetikleyiciler tiramin, histamin ve feniletilamindir.
Tiramin= Özellikle peynirde bulunur, beklemiÅŸ güçlü peynirlerde daha yoÄŸundur. Monoaminoksidaz (MAO) tiramini metabolize eden enzimdir. MAO eksikliÄŸi olan insanlarda ve MAO enzimini inhibe eden ilaçları kullanan insanlarda migren tetiklenmesi daha yüksek olabilir. Tiramin ayrıca, bira, ÅŸarap, turÅŸu, tavuk, maya, kahve, baklagiller ve konserve yiyeceklerde bulunur.
Çikolata içindeki feniletilamin, teobromin ve kafein migren tetikleyici etki göstermektedir.
NOT: Bazı vakalarda oruçlu beslenme ve yemek atlama migren tetikleyicisi olarak kaydedilmiÅŸtir. Bunun altındaki nedenin seratonin ve nöradrenalin salgısının artmasıyla beraber damarlardaki dilatasyon olduÄŸu düÅŸünülmektedir. Ben de migrenli hastalara, vücudunu hazırlamadan ve belli bir dengeye getirmeden intermittan fasting (aralıklı oruç) yaptırmamaktayım. 
NOT: Kafein yoksunluÄŸunun migreni tetikleme nedeni; Kafein damarlarda serebral kasılma (kontraksiyon) yapar ve kafein tüketimini kestiÄŸinizde serebral damarlarda geniÅŸleme olacak (vazodilatasyon) ve kan akışı artacaktır. Migren patofizyolojisine bakarsanız migren aÄŸrılarının altındaki mekanizma damardaki kan akısının artmasıdır sonuç olarak. Kafein kullanımı migren atak aÄŸrılarını rahatlatabilir ama sonrasında uzun vadede migren tablosunu arttırıcı etki de gösterebilir. Günlük 100 mg kafein üstü risk faktörüdür. Yani mümkünse hiç kafein içmemek en doÄŸrusu ama eÄŸer yoÄŸun bir kahve tüketicisiyseniz önce yavaÅŸ yavaÅŸ azaltmak sonra kesmek daha doÄŸrudur. Yukarıda belirttiÄŸim gibi kafein yoksunluk sendromu yasamanızı da istemeyiz.
NOT: Alkol vazodilatör görevi görür ve serebral damarları geniÅŸleteceÄŸinden migren tetikleyici etki gösterebilir. Ayrıca ÅŸarap, bira gibi alkollerin içindeki tiramin ve histamin de migreni tetikleyebilir. Toplumda peynirden sonra en sık migren tetikleyicisi olarak gördüÄŸüm durumdur.
NOT: Dondurma ya da donmuÅŸ gıdalar bazen migren tetikleyici etki gösterebilir. Bunun etkisi soÄŸuÄŸun serebral sinirlere hızla uyarıcı etki vermesinden olduÄŸu düÅŸünülmektedir.
NOT: Hotdogs ve diÄŸer iÅŸlenmiÅŸ etler (salam, sucuk, pastırma, tütsülenmiÅŸ etler vb.) nitrat içerir. Nitratların redüksiyonu ile vücutta nitritler oluÅŸur. Nitritler vazodilatasyon etkisi gösterir ve migrenle beraber aynı zamanda yüzde ve boyunda kızarma görülebilir. Yani iÅŸlenmiÅŸ tüm etler tamamen yasak! En hızlı migren tetikleyicisi kategorisindendir.
NOT: YaÄŸ asitlerinden linoleik asit ve oleik asit bazen migren mekanizmasında yer alabilir. Migren sırasında kanda yüksek oranda serbest yaÄŸ asitleri olduÄŸu saptanmış ve bu serbest yaÄŸ asitlerinin seratonin salgılatmasına neden olduÄŸu ve yüksek oranda salgılanmanın anormal ÅŸekilde damarlarda geniÅŸlemesine neden olduÄŸu ve migreni tetiklediÄŸi düÅŸünülmektedir.
NOT: Gıda intoleransları kiÅŸilerde ciddi migren tetikleyicisi olabilir bu yüzden kiÅŸinin eliminasyon diyeti yapması ve zamanla gıdaları yeniden vücuduna tanıtması doÄŸru bir seçenek olabilir. Klinikte hastalara yaklaşırken neredeyse tüm hastalarıma minimum 2 ay maksimum 6 ay ile 1 yıl arası eliminasyon uyguluyorum. Açıkçası benim uyguladığım eliminasyon standart eliminasyon diyetleri ÅŸeklinde deÄŸil ama temelde glüten ve süt ürünlerini keserek ve bunun dışında da kiÅŸinin bireysel intoleranslarını keserek kiÅŸiyi bitki ağırlıklı bir beslenmeye sokuyorum ve hastaların neredeyse hemen hepsinde ÅŸikayetler 3-6 ay arası ciddi oranda azalıyor ya da yok oluyor.
NOT: MSG’ye baÄŸlı migren baÅŸ aÄŸrısına Çin Restaurantı Sendromu denir. Çünkü Asya mutfağında çok sık MSG (Monosodyumglutamat) kullanılır. Åžikâyetler genelde MSG tüketiminden 15-60 dakika sonrasında baslar. msg aynı zamanda dondurulmuÅŸ hazır gıdalarda, konservelerde, iÅŸlenmiÅŸ etlerde, salata soslarında, abur cuburlarda sıklıkla bulunmaktadır.
NOT: Baklagillerle alakalı migren tetiklenmesi kiÅŸiye göre deÄŸiÅŸmektedir. Türkiye’de bulunmayan lima gibi baklagillerde bulunan aminlerden ötürü daha yoÄŸundur. Ama migreniniz var ise bir müddet her türlü baklagili kesip yavaÅŸ yavaÅŸ vücuda yeniden tanıtmayı deneyebilirsiniz.

NOT: Bazı hastalarda histamin salınımını arttırdığı için bir müddet muz, çilek, ahududu, erik, üzüm, portakal gibi meyvelerden uzak durmak gerekebilir. Metabolizma temizlenmeye baÅŸladıktan sonra bu meyveler zarardan çok aksine kiÅŸiye oldukça faydalı olacaktır. Benim tecrübelerime göre meyveden etkilenen migren hastası oldukça azdır.

Size hangi gıdaların tetikleyici olduÄŸunu anlamanız için bir gıda günlüÄŸü tutabilirsiniz. O gün hangi gıdaları yediÄŸinizi yazıp kaydederseniz kendinizi takip etmeniz kolaylaşır. Yalnız burada unutmamak gereken ÅŸey bazı insanlar yedikleri gıdaya birkaç saat içinde yanıt verirken bazıları da 24 saat sonra yanıt verebilir. Bu yüzden kayıtlarınızı kontrol ederken bunu da göz önünde bulundurunuz.
Åžu ana kadar hangi gıdayı kesmemiz lazım hangi gıdaları azaltmamız lazım bunlar üzerine konuÅŸtuk. Peki, nelere ağırlık vermemiz lazım? Neleri tüketmek migrenimize iyi gelebilir, ÅŸikâyetlerimizi azaltabilir bir de bunları konuÅŸalım.

MÄ°GREN Ä°ÇÄ°N ÖNERÄ°LEN GIDALAR

HERTÜRLÜ SEBZE, YEŞİLLÄ°K VE MEYVE MÄ°GREN Ä°ÇÄ°N ÖNERÄ°LMEKTEDÄ°R.

-Kereviz sapı
-KiÅŸniÅŸ
-Kale
-Zencefil
-Lahana
-Tarçın
-Ä°ncir
-Elma
-Papatya
-Mango    
-Karalahana
-Kenevir tohumu tozu
-AyçiçeÄŸi çekirdeÄŸi
-Susam
-Ispanak
-Karpuz
-Fırınlanmış patates 
-Kabak çekirdeÄŸi
-Nane
-Zencefil
-Acı kırmızı biber
-Sarımsak
-Avokado
-Badem
-Kahverengi ve siyah pirinç
-Havuç
-Kinoa
-Tatlı patates
-Balık

Bu gıdaları önermemizdeki nedenler madde madde;

• Meyveler, sebzeler bitkisel östrojenler içerirler. Ve bu da vücuttaki östrojen üzerinde negatif etkilidir. (Hormon tedavilerinden ziyade doÄŸal yollarla yani gıdalarla müdahale edilen östrojen vücutta dengeye gelir, gıdalarla vücuda zarar verecek ÅŸekilde östrojen düÅŸürmesi yapamazsınız bu da bence, bu yolun çok daha güvenli olgunu göstermektedir.) Östrojen inflamasyon yapıcı bir hormondur, fazla miktarda olmasını istemeyiz aynı zamanda vücutta östrojen ne kadar yüksek ise adet döneminde o kadar yüksek bir düÅŸüÅŸ yasayacaktır bu da adet dönemlerinde yaÅŸanan migren aÄŸrılarının ÅŸiddetinin çok olması demektir. Yani bol sebze ve bol meyve hormonal migren tedavisinde önemli bir basamak olabilir.
• Bazı çalışmalarda net olarak gösterilmiÅŸtir ki bitki bazlı beslenme migreni azaltmaktadır. Tetikleyici gıdaların çoÄŸunun da hayvansal gıdalar olduÄŸunu hatırlatalım.
• Patates özellikle dehidratasyona baÄŸlı potasyum kaybında öne çıkmaktadır. Ä°çerdiÄŸi potasyum ve l lysine sayesinde migren önleyici etkisi bulunmaktadır
• Karpuz daha çok karışımıza dehidratasyona baÄŸlı bas aÄŸrılarında çıkmaktadır. Meyvelerle alınan suyun hücre içi kullanımının daha iyi olduÄŸunu gösteren bazı çalışmalar bulunmaktadır. Naturopatların çoÄŸu da hidrasyon için en uygun olanın meyve olduÄŸunu belirtmektedir.
• Kereviz sapının içinde bulunan mineraller sayesinde migren önleyici etkisi bulunmaktadır.
• Badem içinde bulunan magnezyum sayesinde baÅŸ aÄŸrılarına iyi gelmektedir.
• Kahverengi ve siyah pirinçte bulunan magnezyum ve b vitaminlerinin bas aÄŸrısını önleyici etkisi bulunmaktadır.
• Avokado içinde bulunan magnezyum ve diÄŸer minerallerin bas aÄŸrısını önleyici etkisi bulunmaktadır.
• Susam özellikle e vitamini acısından zengindir ve E vitamini mensturasyon sırasında östrojen seviyelerini dengeleyebilir. Bu sayede adet dönemindeki migren aÄŸrıları önlenebilir ya da azaltılabilir. Ben adet dönemine yaklaşırken ve sırasında tahin ya da susam kullanmanızı öneririm.
• Ispanağın tansiyon dengeleyici etkisi, detoksifikasyon etkisi ve mineral, vitamin deposu olması migren için çok önemlidir.
• Havuç ve tatlı patateste bulunan beta karoten, C vitamini, niacine, B1, B2, B6, fosfor, manganez, B5 bu gıdaları migren için mükemmel gıdalar haline getiriyor. Günlük beslenmenize sokmanızı öneririm
• Ä°ncirde bulunan potasyum baÅŸ aÄŸrısında oldukça önemlidir.
• Karalahana içindeki magnezyum ve antiinflamatuarlar sayesinde migren için önerilir.
• Kale, magnezyum, Omega 3, lif üçlüsü kale bitkisini migren için adeta bir süper gıda yapmaktadır. Düzenli tüketim mutlaka önerilir.
• Kinoadaki dengeli karbonhidrat ve protein ve bağırsaklardaki etkisi kinoanın migren için oldukça iyidir.
• Elma, mango ve papayadaki vitamin ve mineraller, potasyum migren için süper gıda olarak yer almalarına neden olabilir. Özellikle bu üçlünün sinir hücreleri üzerine etkisi olduÄŸu birçok naturopat tarafından da belirtilmektedir.
• Özellikle somon gibi Omega 3 açısından zengin balıklar migrende faydalı olabilir.
• Zencefilin antiinflamatuar etkisi birçok aÄŸrı kesiciden daha üstündür. Migren için süper baÅŸka bir gıda!
• Kabak çekirdeÄŸi magnezyum acısından çoÄŸu gıdadan acık ara önde mutlaka deÄŸerlendirin!
• Ağır metal karışımı çok önemli çünkü ağır metal en önemli nedenler arasındır. Bu yüzden Instagram’da sitede de sabit hikâyelerde belirttiÄŸim ağır metal karışımını öneriyorum özellikle.

MÄ°GREN VE TAKVÄ°YELER 

Migrende etkinliÄŸi bilimsel çalışmalarla literatürde yerini alan migren takviyeleri; 
-Magnezyum
-Koenzim Q10
-Vitamin B2 (riboflavin)
-Melatonin
-Butterbur (öksürük otu; petasites hybridus )
-Feverfew (gümüÅŸ düÄŸme bitkisi, koyungözü baÅŸka bir adı; tatenicum parthenium)
-D vitamini
-Zencefil
-Lavanta yağı
-Mentol (nane yağı)

• Yapılan literatürdeki çalışmalara istinaden verilen dozları aÅŸağıda belirtmekteyim. Her kiÅŸide olması gereken doz ve kullanım farklıdır. O yüzden doktorunuza danışmalısınız ve yüksek dozlar mutlaka ama mutlaka doktor kontrolünde olmalıdır. Çalışmalarda istenen etkinin görülmesi için minimum 3 aylık kullanım göz önünde bulundurulmalıdır denmektedir.
• B2 mitokondriyal enerji metabolizması için önemlidir. Kullanım dozu günlük tek doz sabahları 400 mg ya da günde iki kez 200 mg aç karnına seklinde kullanımda hastalarda aÄŸrılarda gerileme olmuÅŸtur. Gebeler kullanabilir.
• Koenzim Q enerji üretiminin temel taşıdır. 10 dozu günlük 300 mg ÅŸeklindedir. Tok karnına alınabilir. Sabahları tok karnına tek seferde ya da günde üç doza bölünerek alınabilir. AÄŸrılarda ve sıklığında azalma saÄŸlamıştır. Gebeler kullanabilir. Hipotansiyon yapabilir. Mide sorunları yapabilir.
• Magnezyum ilk kullanım dozu 200 mg yatmadan önce ÅŸeklinde baÅŸlanabilir, 600 mg’a kadar çıkılabilir. Dozu yavaÅŸ yavaÅŸ arttırmak çok daha doÄŸrudur. Yapılan çalışmada migren aÄŸrılarının sıklığı ve ÅŸiddeti azalmıştır. Gebeler kullanabilir. DüÅŸük tansiyon ya da yanlış formda ishal yapabilir.
• Butterbur 75 mg günde iki kez kullanabilir. Butterbur gebelerde, emzirenlerde, çocuklarda ve karaciÄŸer hastalıklarında önerilmez. Melatonin doÄŸal olarak pineal glandtan salgılanan bu hormon vücuda uyku uyarısını verir. Kullanımı akÅŸamları günlük 3 mg ÅŸeklindedir. Åžiddetli migrende 12 mg’a kadar çıkılabilir. Gebelerde güvenilirliÄŸi bilinmemektedir.
• Feverfew (gümüÅŸ düÄŸme bitkisi) kranial damarlardaki inflamasyonu azaltır. Günlük kullanımı 50-100 mg’dır. Kullanım sonrası ani bırakırsanız rebound baÅŸ aÄŸrısı yasayabilirsiniz. Ağızda hissizlik, ağır yaraları ve bulantı gibi yan etkileri kayıtlardadır. Aynı zamanda kanama riskini arttırabilir. Adet döngüsünü bozabilir, eklem aÄŸrıları yapabilir, mide bağırsak sorunları yaratabilir. Kan sulandırıcılarla beraber asla kullanılmamalıdır. Çocuklarda, gebelerde, emzirenlerde ve karaciÄŸer hastalığı olanlarda güvenilirliÄŸi belli deÄŸildir.
• D vitamini seviyeleri migren hastalarında minimum 60-80 arası tutulmalı. Günlük 1000 ıu ile 10.000 ıu arası dozlar kullanılabilir. Ä°deal dozlar 4.000 ıu dur.
• Zencefil ile alakalı yapılan bir çalışmada zencefil tozunun, tazesinin birçok aÄŸrı kesici ile eÅŸdeÄŸer olduÄŸu ortaya konmuÅŸtur. Çeyrek çay kasığı zencefil tozu su ile karıştırıp içilebilir. Ben genelde taze zencefil kullanımı öneriyorum
• Lavanta yağı koklamak stres hormonlarını azaltabilir, sakinleÅŸtirici etki gösterebilir. 2-4 damla lavanta yağı her 3-4 saatte bir diffüzere koyarak koklanabilir ya da 2-4 damla damlatılarak tene kullanılabilir. Bazı kiÅŸilerde lavanta yağı migren tetikleyici de olabilir unutulmamalıdır.
• Nane yağındaki aktif bileÅŸen mentol alına ve boyuna uygulandığında rahatlatıcı etki gösterebilir migren ataklarında ve yan etkileri azaltabilir.%6-%10’luk mentol solüsyonları önerilir.

MÄ°GRENDE KULLANILABÄ°LECEK BAÅžKA TAKVÄ°YELER

• Takke çiçeÄŸi                  
• Kediotu kökü
• Kasımpatı çayı              
• AksöÄŸüt aÄŸacı kabuÄŸu
• Krizantem çayı              
• Kava kava                  
• Biberiye                          
• Melisa (çok önemli!)
• Ester C                              
• Çinko
• Gingko bilboa                
• Goldenseal                     
• Gaba                                
• 5 MTHF
• KuÅŸburnu                        
• 5-HTP
• Rosemarry                      
• Red clover
• Ceyanne pepper              
• B6     
• Valerian root (kedi otu)   
• B12
• Skullcap                            
• Turmerıc 
• Ginger                                
• Passion flower
• Omega 3                        
• Okaliptüs, frankincense, rosemarry (diffüzerle inhale olarak )

Magnezyum neden en önemlilerden? Çünkü hücre içi magnezyum azaldığında kalsiyumun da fazla olması ile hücre polaritesi yani elektriksel stabilite bozuluyor. Bu da trigeminal sinir uçlarını daha hassas hale getiriyor.
Çalışmalar gösteriyor ki migren hastalarinin %50’sinde magnezyum eksikliÄŸi mevcut hatta bir çalışmada gösterilmiÅŸtir ki magnezyum supplemantasyonu aÄŸrı kesicilerden daha etkili sonuç vermektedir. 

***Migreni tetikleyici bir uyarı geldiÄŸinde beyin hücrelerinden nöratransmitter salgılanır. (CGRP = Calcitonin Gene Related Peptid) ve (Substance P ) 
***Bu nörotransmitterler beyinde kan akışını arttırır, ÅŸiÅŸmeyi arttırır, inflamasyonu arttırır.
***Sinir hücreleri beynin diÄŸer bölümlerine bu uyarıyı aktarır ve aÄŸrı hissedilir. 
Ä°nsan ve hayvan deneyleri göstermiÅŸtir ki magnezyum kullanimi CGRP’yi azaltmaktadır ve aÄŸrı reseptörlerini bloke edebilmektedir. Ayrıca magnezyum eksikliÄŸi de migreni tetikleyecek inflamasyona neden olabildiÄŸi için eksik magnezyumu tamamlamak migreni önleyebilir. 

Migren için kullanılabilecek magnezyum formları;

1-    Magnezyum sitrat*** 
2-    Magnezyum glisinat*** 
3-    Magnezyum laktat
4-    Magnezyum L treonat 
5-    Magnezyum malat 
6-    Magnezyum taurat*** 
7-    Magnezyum klorür (iyonize magnezyum ) *** 
***Migrende en etkili olduÄŸu düÅŸünülen ve bilimsel çalışmalarla ortaya net faydası konan magnezyum çeÅŸitleri 

MÄ°GRENDE BAÅžKA TEDAVÄ° YAKLAÅžIMLARI; NELER YAPILABÄ°LÄ°R?

1-    Yeterli su tüketimi= Kiloya göre günde 2-3 litre arası
2-    DoÄŸru nefes alma, nefes egzersizleri
3-    Düzenli egzersiz= Haftada en az 2-3 gün düzenli spor
4-    Düzgün ve kaliteli uyku= Her gün 7-8 saat uyku
5-    Lenfatik sistemi desteklemek oldukça önemlidir 
6-    Meditasyon
7-    Stres yönetimi ( cağımızda belki de en büyük tetikleyici )
8-    Migren atağı sırasında sakak bölgesine soÄŸuk uygulama migren aÄŸrılarınızı rahatlatabilir. Bir buz torbasını bir beze sarıp alnınıza ve sakaklarınıza uygulamayı deneyebilirsiniz.
9-    Masaj tedavileri hem vücudun rahatlamasını saÄŸlar hem de lenfatik sistemi düzelterek katkı saÄŸlar.

10-Biofeedback terapileri migrene destek olabilir

11-Homeopati; birçok hastamda bütüncül yaklaşımla beraber homeopatiyi kombinliyorum. Aslında homeopatinin kendisi bütüncül bir yaklaşımdır ve hastanın tedavisinde oldukça büyük bir katkı saÄŸlayabilir.

MÄ°GREN TEDAVÄ°SÄ°NDE RUHSAL VE ZÄ°HÄ°NSEL DÜZLEM

Bütünsel bir bakış açısında bedenimize odaklanırken zihin ve  ruhumuza da odaklanmalıyız. Duygularımız,inanışlarımız , gerçekliklerimiz hastalıklarımızı etkiler.
Hastalarıma hep anlattığım gibi iyileÅŸme bir paradoks gibidir; ruh ve beden birbirini hasta ettiÄŸi gibi iyileÅŸtirebilir de.Beslenmenizi düzelttikçe daha iyi hissedebilrsiniz ama ruhunuzdaki kök sorunlara odaklanmadığınız sürece zamanla ruhsal düzlemdeki sorunlarınız sizi yeniden hasta yapacaktır, hatta bazı kiÅŸilerde ruhsal düzlemdeki sorunlar bedensel düzlemdeki sorunlardan cok daha önemlidir.
 

MÄ°GRENE NEDEN OLAN TAHMÄ°NÄ° BÄ°LÄ°NÇALTI DÜÅžÜNCELERÄ°

1-    Seksüel korkular; tatmin olmama korkusu
2-    Hayatın içinde sürüklenmekten hoÅŸlanmamak, hayatın akısına gidiÅŸatına direnç göstermek
3-    Kusursuz olma isteÄŸi; istekler gerçekleÅŸmeyince oluÅŸan öfkeyi baskılamak
4-    Kendini eleÅŸtirme ve kendini sevmeme; deÄŸersiz hissetme duygusu

Peki, bunların üstesinden nasıl geleceÄŸiz?
Olumlamalar, meditasyonlar, nefes egzersizleri, profesyonel bir yardım gereklidir.

NOT= Susuzluk migren ve diÄŸer baÅŸ aÄŸrılarının toplumda en sık rastlanan nedenlerinden biridir. susuz kaldığınızda bas aÄŸrısı olma nedeni susuzluÄŸu regule eden en önemli etkenlerden biri gene histamindir ve susuzlukta histamin regule etmek için artar; artması demek inflamasyon demek aynı zamanda, çünkü histamin inflamsyonu arttıran bir parametredir. Sinir inflamasyonu = BaÅŸ aÄŸrısı demektir hatırlar iseniz…

En son olarak ÅŸunu belirtmek gerekir, siz iyileÅŸmek istiyorsanız kendinizi bir bütün olarak deÄŸerlendirmelisiniz. Bu hayatınızın her anlamında geçerlidir ve söylediÄŸimiz ÅŸeylere dikkat ederseniz sadece migren ÅŸikâyetleriniz geçmekle kalmayacak daha mutlu daha enerjik ve daha saÄŸlıklı bir ÅŸekilde hayata kavuÅŸabilirsiniz. Sürekli hastalarımdan duyduÄŸum ÅŸey hayatlarının deÄŸiÅŸmesidir, çünkü beden ruh ve zihin bir bütündür ve anca her ÅŸeye dokunursanız iyileÅŸebilirsiniz ve bir kez iyileÅŸmeye baÅŸladığınız anda hayatınızdaki her ÅŸeyin de daha güzel olduÄŸunu farketmeniz mümkündür. Sonuç olarak çok güzel yarınlar mümkün…

KAYNAKÇA
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4393401/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28854909
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15447697
National Research Council. Magnesium (Chapt 6). In: Dietary Reference Intake for Ca, P, Mg, vitamin D, Fluoride. Washington DC: National Academy Press; 1997.
1.Loder E. Migraine in pregnancy. Semin Neurol. 2007;27: 425–433.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3696968/
http://americannutritionassociation.org/newsletter/role-diet-migraine-headaches
https://www.migraine-surgery-centre.com/il/assets/downloads/international_publications/ip24.pdf
https://www.headx.gr/pub/media/wysiwyg/pdf/10_1111_j_1742-1241_2009_02215_x.pdf
http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.855.535&rep=rep1&type=pdf
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/030439599390057V
https://thejournalofheadacheandpain.biomedcentral.com/articles/10.1007/s10194-011-0321-9
https://thejournalofheadacheandpain.biomedcentral.com/articles/10.1007/s10194-009-0176-5
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20461336
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23216231

https://thejournalofheadacheandpain.biomedcentral.com/articles/10.1186/1129-2377-15-69
https://www.liebertpub.com/doi/abs/10.1089/jwh.1.1999.8.623 ***
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1526-4610.2005.05143_3.x
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1526-4610.1985.hed2504184.x
https://europepmc.org/abstract/med/3900004
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14979888
http://anaturalhealingcenter.com/documents/Thorne/articles/Migraine6.5.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3696968/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4227630/
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1046/j.1526-4610.2003.03071.x
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4769711/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3199755/
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0149291801800692
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1533-2500.2009.00343.x
https://thejournalofheadacheandpain.biomedcentral.com/articles/10.1007/s10194-003-0033-x
https://link.springer.com/article/10.1007/s00415-016-8031-5
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12127385

https://europepmc.org/abstract/med/12918889
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0014299904007447
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21905094
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4769711/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27404329
https://headaches.org/2007/10/25/viral-infection-headache/
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673601067113
https://europepmc.org/abstract/med/9009469
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1046/j.1468-2982.1997.1702067.x
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1468-1331.2004.00813.x
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1468-2982.2004.00892.x
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18160026
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2941540/

https://www.nature.com/articles/nrneurol.2010.127
https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007%2F978-3-642-28753-4_2425
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0165017304001778
https://academic.oup.com/brain/article/124/12/2490/455169
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304395913003898
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1474442214702200
https://n.neurology.org/content/64/4/614.short
https://www.nature.com/articles/nrneurol.2016.93
https://n.neurology.org/content/56/suppl_1/S4.short
https://www.brainandlife.org/the-magazine/online-exclusives/the-neurologist-is-in-vitamins-and-supplements-for-migraine/
http://anaturalhealingcenter.com/documents/Thorne/articles/Migraine6.5.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22517298
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23196150
https://americanmigrainefoundation.org/resource-library/what-type-of-headache-do-you-have/

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1526-4610.2005.4501001.x
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1046/j.1468-2982.1996.1604264.x
https://www.journalagent.com/tjn/pdfs/TJN_22_2_44_50%5BA%5D.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19454881
http://www.tjn.org.tr/jvi.aspx?pdir=tjn&plng=eng&un=TJN-37132
https://www.pcrm.org/health-topics/migraines
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23196150
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22517298
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4790408/

https://www.pcrm.org/news/health-nutrition/plant-based-diet-reduces-migraine-pain
https://www.uhn.ca/KNC/PatientsFamilies/Clinics_Tests/Headache_Clinic/Documents/Headache_MigraineSupplements.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23657930
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/chronic-daily-headaches/in-depth/headaches/art-20046729

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4393401/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/migraine-headache/symptoms-causes/syc-20360201
https://headaches.org/2007/10/25/viral-infection-headache/